Άρθρα

Details

Written by Super User

Category: Άρθρα

Published: 03 March 2017

Hits: 1976

Με αφορμή τη συμπλήρωση δέκα ετών από το θάνατο του Μανόλη Αναγνωστάκη καθώς και ενενήντα ετών από τη γέννησή του, ο Δήμος Θεσσαλονίκης όρισε το έτος 2015 ως έτος απόδοσης τιμής στη μνήμη και στο έργο του μεγάλου ποιητή. Πριν από δύο βδομάδες ο Δήμος Θεσσαλονίκης τιμώντας τη μνήμη του ποιητή έδωσε το όνομά του στην πλατεία που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Φιλίππου και Πλάτωνος. Ο Μανόλης Αναγνωστάκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 9 Μαρτίου του 1925. Ώς τα δεκαεπτά του χρόνια έζησε σε διαμέρισμα μιας οικοδομής που σώζεται ώς σήμερα στη συμβολή των οδών Ιουστινιανού και Μητρ. Γενναδίου, επί της Πλατείας Δικαστηρίων. Τις εγκύκλιες σπουδές τις ολοκλήρωσε στο πειραματικό σχολείο του ΑΠΘ. Σπούδασε Ιατρική και ειδικεύτηκε ως ακτινολόγος στη Βιέννη (1955-1956). Άσκησε το επάγγελμα του ακτινολόγου στη Θεσσαλονίκη και το 1978 μετεγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Πήρε μέρος στην Αντίσταση ως στέλεχος της ΕΠΟΝ στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Είχε έντονη πολιτική δράση στο φοιτητικό κίνημα, για την οποία φυλακίστηκε το 1948, ενώ το 1949 καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο. Βγήκε από τη φυλακή με την γενική αμνηστία το 1951. Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών στις 23 Ιουνίου του 2005 στην Αθήνα.

Μανόλης Αναγνωστάκης: Αγωνία και σιωπή

«Είναι μια αγωνία για την εποχή, ένα άγχος για την εποχή. Όταν τελείωσε η εποχή, τελειώνει κι η ποίηση. Δεν μπορείς να γράφεις συνεχώς ποίηση. Δεν είμαι επαγγελματίας ποιητής».

Τα λόγια αυτά του Μανόλη Αναγνωστάκη αντικατοπτρίζουν, εύγλωττα, τη λανθασμένη εντύπωση που έχει επικρατήσει εν πολλοίς ότι είναι ο ποιητής της ήττας. Ανήκει στην πρώτη μεταπολεμική γενιά των ποιητών, που παρά τις όποιες διαφορές στη γλώσσα και στο ύφος, διατρέχει τα ποιήματά τους μια κοινή γραμμή που δεν είναι τίποτε άλλο από το νόημα της ζωής και του θανάτου.

Η παραγνωρισμένη αυτή ουσιώδης παράμετρος του έργου του αποστερεί την υπαρξιακή διάσταση του πονήματός του και την αποσυνδέει από την πολιτική ταυτότητα του ποιητή. Η μονοσήμαντη αυτή οπτική της ερμηνείας του Αναγνωστάκη από αυτούς που θα ήθελαν να αναδείξουν τη μεγάλη του αξία, στην πραγματικότητα, άθελά τους, την μειώνουν.

Η μη ύπαρξη -ο θάνατος- απασχολεί τον ποιητή από την πρώτη στιγμή της παρουσίας του στο λογοτεχνικό χώρο. Και πώς θα μπορούσε, άλλωστε, να είναι διαφορετικά; Ο θάνατος μπαινοβγαίνει διαρκώς σ’ ολόκληρη την ύπαρξή του, μέσα από τις τρύπες που άνοιγαν οι σφαίρες των αποσπασμάτων στα διάτρητα σώματα των συντρόφων του. Πόλεμος. Κατοχή. Εμφύλιος. Απώλειες φίλων. Η καταδίκη του ίδιου σε θάνατο.

Λέει ο ίδιος: «Κατά καιρούς μ’ έχουν χαρακτηρίσει καθαρά πολιτικό ποιητή. Προσωπικά δε νομίζω ότι είμαι πολιτικός ποιητής. Είμαι ερωτικός και πολιτικός μαζί. Συνδυάζονται αυτά τα δύο. Είναι η εποχή που τα συνδύαζε αυτά τα δύο. Δηλαδή δεν μπορούσε να είναι κανείς ερωτικός ποιητής, ξεχνώντας το πολιτικό πλαίσιο εκείνης της εποχής που ήταν φουντωμένα τα πολιτικά πάθη. Υπήρχε το πολιτικό στοιχείο μέσα, η έκφραση της πολιτικής, μέσα από μια ερωτική κατάσταση όμως. Δεν ξέρω αν το καταλαβαίνουμε αυτό το πράγμα εύκολα».

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1925.Σπούδασε στην Ιατρική και κατά τη διάρκεια της Κατοχής εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ. Το 1948 συνελήφθη για πολιτική δράση στο πανεπιστήμιο και το επόμενο έτος καταδικάστηκε σε θάνατο. Το 1951 αποφυλακίστηκε, καθώς δόθηκε γενική αμνηστία. Το 1955-56 ειδικεύθηκε στην Ακτινολογία στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και στη συνέχεια άσκησε το επάγγελμα του ακτινολόγου στη Θεσσαλονίκη.

Έγραψε συνολικά 88 ποιήματα από το 1941 έως το 1971. Το 1979 κυκλοφόρησε ο συγκεντρωτικός τόμος των ποιημάτων του και το 1983 κυκλοφόρησε ιδιωτικά η αυτοβιογραφία του, το Υ.Γ. Από εκείνη τη χρονολογία και έπειτα σιώπησε οριστικά και δεν εμφανίστηκε ξανά. Η βιολογική του σιωπή ήρθε στις 23 Ιουνίου του 2005. Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1986) και το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας (2002), ενώ αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ποιήματά του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ενώ μελοποιήθηκαν από συνθέτες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Μιχάλης Γρηγορίου, ο Γιάννης Μαρκόπουλος και ο Δημήτρης Παπαδημητρίου.

«Με ενοχλούν τα μεγάλα λόγια»

Πολλούς στο χώρο της Αριστεράς τους ενοχλούσε η παρουσία του, διότι ξέφευγε από τον ορθόδοξο κομματισμό και τη συμβατικότητα του επαγγελματισμού του προοδευτικού και γι’ αυτούς τους λόγους δεν γινόταν ανεκτός σε αρκετούς, επειδή δεν αναμασούσε τις κομματικές ιδεοληπτικές γλώσσες. Ακριβώς αυτή, όμως, η στάση του τον έκανε να χαίρει γενικής εκτίμησης ως ο μοναδικός αριστερός που δεν παπαγάλιζε κομματικά τσιτάτα. Αφηγείται ο ίδιος: «Αυτή η ανεξέλεγκτη και χειμαρρώδης αντιστασιολογία, πόσο μάλλον από ανθρώπους που όψιμα ανακάλυψαν αυτό το ορυχείο, ομολογώ ότι με εκνευρίζει λίγο, με μελαγχολεί. Δεν διέπομαι από κανένα πνεύμα ρεβανσισμού και δεν αισθάνομαι καλά σε ένα κλίμα φραστικού παλικαρισμού που γίνεται εκ του ασφαλούς βέβαια. Είμαι ξένος σε αυτό το κλίμα. Κυρίως με ενοχλεί ο στόμφος, τα μεγάλα λόγια, η καθυστερημένη επίδειξη τίτλων και ευσήμων που για μένα ελάχιστοι τα δικαιούνται και αυτοί είναι εκείνοι που δεν τα προβάλλουν. Η Ιστορία πλαστογραφήθηκε, εξευτελίστηκε, παραποιήθηκε. Το θέμα είναι να μην ξαναγράψουμε μια ιστορία πάλι με αποσιωπήσεις, εν ονόματι σκοπιμοτήτων δικών μας αυτή τη φορά. Αυτό μας ρίχνει σε έναν φαύλο κύκλο λειψής ενημέρωσης και κακής πληροφόρησης των νεότερων γενιών».

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης μας διδάσκει, με τα ποιήματά του και τη σιωπή του, μια γνήσια αριστερή συνείδηση χωρίς φιοριτούρες, μεγαλοστομίες και ιδεοληπτικούς δογματισμούς κομματικής κανονικότητας. Ελεύθερος από αυτούς τους περιορισμούς αποζητά τη δικαιοσύνη και απευθύνεται στο λαό με την αυθεντικότητα και την αμεσότητα της ποίησής του.

 Τριαντάφυλλος Σερμέτης                       Δημοσιεύθηκε 30 Μαΐου 2015

Πηγή:http://www.e-dromos.gr/manolis-anagnostakis-agonia-kai-siopi/ 

Details

Written by Super User

Category: Άρθρα

Published: 03 March 2017

Hits: 1648

Το Πάσχα νοείται ως το πέρασμα μιας πορείας από την πνευματική, νοητική, ψυχική σκλαβιά της αμαρτίας στην απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά της. Η πορεία προς τον Γολγοθά επιβάλλει τον πόνο, τη Σταύρωση και την Ανάσταση. Δεν υπάρχει ανάσταση δίχως τον πόνο. Δεν υπάρχει άνοιξη δίχως το χειμώνα. Η πορεία αυτή του Χριστού είναι μια πορεία ρήξης με το μηδενισμό, είναι μια πορεία ελευθερίας, ζωής πραγματικής. Η Ανάσταση, ως προσωπικό γεγονός ελευθερίας, αναπόφευκτα οδηγεί το χριστιανό στη διαπροσωπική σχέση και αποτελεί σημείο εκκίνησης για την κοινωνική απελευθέρωση.

Η αµαρτία είναι το κεντρικό γεγονός της πορείας προς τον Γολγοθά, στα Πάθη του Χριστού, στη Σταύρωση και στην Ανάστασή του. Η αμαρτία, που εκκινεί από τον ανθρώπινο εγωισµό, θεωρείται ως ένα κοινωνικό, ιστορικό γεγονός, ως απουσία αδελφοσύνης και αγάπης στις σχέσεις ανάµεσα στους ανθρώπους, ως ρήξη φιλίας µε τον Θεό και µε τους άλλους ανθρώπους και κορυφώνεται ως ένα εσωτερικό προσωπικό ρήγµα. Η αµαρτία φανερώνεται στις καταπιεστικές δοµές, στην εκµετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, στην υποδούλωση λαών, φυλών και κοινωνικών τάξεων. Αποτελεί τη θεµελιώδη αλλοτρίωση, τη ρίζα της αδικίας και της ανισότητας. Η αµαρτωλή κατάσταση απαιτεί µια ριζική απελευθέρωση, που µε τη σειρά της εµπεριέχει µια πολιτική απελευθέρωση. Αυτή η ριζική απελευθέρωση είναι το δώρο που µας προσφέρει ο Χριστός. Με το θάνατό Του και την Ανάστασή Του λυτρώνει τον άνθρωπο από την αµαρτία και όλες τις συνέπειές της. Ο χριστιανικός βίος είναι ένα Πάσχα (πέρασμα) µια µετάβαση από την αµαρτία στη χάρη, από το θάνατο στη ζωή, από την αδικία στη δικαιοσύνη, από το υπάνθρωπο στο ανθρώπινο. Η αµαρτία, λοιπόν, δεν είναι απλά εσωτερική υπόθεση, αλλά και κοινωνική κατάσταση. Ο άνθρωπος οφείλει να αγωνιστεί για την κοινωνική δικαιοσύνη και η πράξη του αυτή συνιστά μια απελευθερωτική και εν τέλει λυτρωτική διεργασία, αλλά όχι το άπαν της σωτηρίας. Δίχως τα απελευθερωτικά γεγονότα δεν θα µπορούσε να υπάρξει εξάπλωση της Βασιλείας. Αλλά η διαδικασία της απελευθέρωσης δεν θα µπορούσε να αγγίξει τις βαθύτερες ρίζες της καταπίεσης και της εκµετάλλευσης του ανθρώπου από άνθρωπο δίχως της έλευση της Βασιλείας, που είναι πάνω απ’ όλα δωρεά. Το ιστορικό γεγονός είναι η εξάπλωση της Βασιλείας και είναι γεγονός σωτηρίας, δίχως όμως να είναι το όλον της.

Η έννοια της Βασιλείας του Θεού δεν είναι μια κατάσταση στη μετά θάνατον ζωή, όπως εσφαλμένα νοείται. Η Βασιλεία του Θεού είναι μια πραγματικότητα που συμβαίνει εδώ και τώρα, σε αυτήν τη ζωή και έχει συγκεκριμένο περιεχόμενο. Είναι η αγάπη προς τον πλησίον (πλησίον με την έννοια όχι την τοπική, αλλά για τον κάθε άνθρωπο όπου γης). Είναι η φροντίδα, η αλληλεγγύη, η συναδέλφωση, η κοινωνική δικαιοσύνη, η κοινωνική απελευθέρωση. Είναι η προσωπική και κοινωνική πορεία από το μηδέν προς το ένα, η ανύψωση από την αδικία στην δικαιοσύνη.

Ο Χριστός κινείται μέσα στην Ιστορία και συναντιέται με τα θύματά του και όχι με τους θύτες του, όπως θα άρεσε σε κάποιους. Την ημέρα της κρίσης (Ματθ.25,31) αυτό που θα συντελέσει στην ανάστασή μας θα είναι το ψωµί, το πιοτό, η στέγη και τα ρούχα, η πραγµατική υποδοχή που επιφυλάξαµε στους αδελφούς µας. Στο πρόσωπο του αδελφού µας βρίσκεται πάντα ο Χριστός. Ο χριστιανός οφείλει να αγωνιστεί χωρίς να σκέφτεται το οποιοδήποτε κόστος. Η πολιτική και κοινωνική ρήξη, ως ελευθερία, είναι προϋπόθεση της Ανάστασης.

Τριαντάφυλλος Σερμέτης                       Δημοσιεύθηκε 13 Απριλίου 2015

Πηγή:http://www.e-dromos.gr/anastasi-riksi-eleytheria/ 

Details

Written by Super User

Category: Άρθρα

Published: 03 March 2017

Hits: 1770

Προκειμένου να αναλυθεί το φαινόμενο του φασισμού και ειδικότερα για να αναδειχθούν τα χαρακτηριστικά και οι αιτίες εκείνες που ένας άνθρωπος τείνει προς το φασισμό, δεν αρκεί να σταθεί κανείς μόνο στις κοινωνικές συνθήκες που ευνοούν την ανάδυση του φαινομένου αυτού σε μια κοινωνία. Αν μείνει μόνο στην εξωτερική συνθήκη, δεν θα ερμηνευθεί το φαινόμενο στην ολότητά του και κατά συνέπεια δεν θα συμβάλλει στην καταπολέμησή του. Το φαινόμενο του φασισμού, στην ανθρώπινη υπόσταση, διέπεται από αρχετυπικά, καταγωγικά στοιχεία και συνδέεται ευθέως με εσωτερικές ψυχικές διεργασίες που άπτονται του φόβου και της ελευθερίας. Ταυτόχρονα, η αισθητική εμπειρία και η εξωτερική πραγματικότητα προσφέρουν τη δυνατότητα, ανάλογα με τις επικρατούσες κοινωνικές συνθήκες, να εκφαίνεται το φαινόμενο του φασισμού πιο έντονα ή μη. Η διττή αυτή υπόσταση του ανθρώπινου όντος αποτελεί καθοριστικό παράγοντα κατανόησης της κυριαρχικότητας, της επιθετικότητας και της εξουσιαστικότητας του υποκειμένου.

Στο μέτρο που η διττότητα αυτή, εξωτερικότητας και εσωτερικότητας, συγκλίνει συζευκτικά και τείνει να εξυψωθεί το υποκείμενο, αναδεικνύεται η μεγαλειακή διάσταση του ανθρώπου. Αντίθετα, όταν τείνει προς μια διαζευκτικότητα προκαλεί αρνητικές και μηδενιστικές επιθυμίες. Αυτή είναι η διάσταση του αρνητικού μεγαλείου.

Συναισθηματική αναπηρία

Η μη ανάληψη της ευθύνης του εαυτού του και η δυνατότητα του υποκειμένου να φωτίσει τους φόβους του, ώστε να αυτοϋπερβαθεί σε εξυψωτικές εντάσεις, το ωθεί να εγκλωβιστεί μόνο στην εξωτερική πραγματικότητα, σε μια ορατή συνθήκη μη ελευθερίας. Η συναισθηματική αναπηρία που προκύπτει από αυτό το γεγονός, τείνει να οικειοποιηθεί την ελευθερία των άλλων υποκειμένων. Η συναισθηματική αναπηρία προκύπτει διότι αν δεν διαπεράσει το υποκείμενο τους φόβους του, δεν θα καταφέρει να γνωρίσει την ισχύ και τη δύναμή του. Στο βαθμό που η ρήξη αυτή μεταξύ εξωτερικότητας και εσωτερικότητας είναι πλήρης, η εξουσιαστικότητα(1) φτάνει ακόμα και στο σημείο της κατάργησης της ζωής του άλλου. Και αυτό συμβαίνει διότι τότε τείνει να αντλήσει δύναμη και ισχύ από ένα άλλο ον, καταργώντας την ελευθερία του. Σε αυτή τη ρήξη συντείνει το νεοφιλελεύθερο μοντέλο ζωής. Π.χ. η τηλεόραση, με τα χαμηλής ποιότητας προγράμματα, αναιρεί τη δυνατότητα να αναμετρηθεί κανείς με τον εαυτό του. Σκοπός όλου του συστήματος είναι να κατευθύνει το υποκείμενο προς μια μη σχέση με τον εαυτό του και κατ’ επέκταση με τα άλλα όντα.

Αποτέλεσμα αυτού είναι ο πλήρης εγκλωβισμός στην εξωτερικότητα. Αυτός ο εγκλωβισμός οδηγεί στην εύκολη χειραγώγηση και στη μαζοποίηση, εφόσον δεν αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητα της εσωτερικότητας. Το υποκείμενο, αλλοιώνοντας ή εκφυλίζοντας την τάση αυθυπέρβασής του και το άνοιγμά του προς τον εαυτό του, τείνει να περιορίζεται στην εξωτερική πραγματικότητα. Προσανατολίζεται αποκλειστικά στον εξωτερικό του κόσμο, αναλαμβάνοντας τα χαρακτηριστικά της κυριάρχησης και της εξουσίας, προκειμένου να υποκαταστήσει την αδυναμία του εαυτού του που προκύπτει από το φόβο ότι είναι θνητό. Επιχειρεί, κατ’ αυτόν τον τρόπο, να αναδείξει τη μοναδικότητά του. Εγκλωβίζεται, έτσι, στον εξωτερικό κόσμο, έχοντας ως ρυθμιστή την εγωικότητά του. Συνέπεια των παραπάνω είναι να παρατηρείται το φαινόμενο, όταν προκύπτει μια δυσκολία, οι ομάδες αυτές εύκολα να διασπώνται, καθώς δείχνουν σημάδια θρασυδειλίας. Προκειμένου να επιβιώσουν, δεν διστάζουν να προδώσουν τους συντρόφους τους, εφόσον δεν υπάρχει σχέση ούτε με τον εσωτερικό τους κόσμο, πόσο μάλλον με τα άλλα υποκείμενα. Αυτό, ωστόσο, δεν εμποδίζει το συγκεκριμένο υποκείμενο να διακρίνει την εξωτερικότητα και την εσωτερικότητα των πραγμάτων. Και αυτό ακριβώς οδηγεί στην ενοχή.

Το ενδεχόμενο της απώλειας του ανθρώπου στην άβυσσο αντιτίθεται στην προοπτική της υπέρβασης του εαυτού προς το υψηλό. Αυτός είναι ο φόβος του ανθρώπου. Αυτό το γεγονός του φόβου προκαλεί εξαιρετική ανασφάλεια στον άνθρωπο που έχει ως αποτέλεσμα τη συντηρητικοποίησή του. Συντηρητικότητα και εξουσία, κυριαρχικότητα και βία πιάνονται από το χέρι. Με άλλα λόγια, όσο πιο πολύ φοβάται κανείς να αντιμετωπίσει τον φόβο του, τόσο πιο πολύ συντηρητικοποιείται και ασκεί περισσότερη εξουσία και βία. Έτσι εξηγείται και η συντηρητικοποίηση σε πιο μεγάλες ηλικίες που προκύπτει από το φόβο του θανάτου και την άρνηση της αναμέτρησης με αυτό το γεγονός.

Πάντα υπήρχε ο φασίστας

Ο τύπος του ανθρώπου με κυριαρχική, εξουσιαστική και επιθετική συμπεριφορά δεν αναδύθηκε τα τελευταία χρόνια μόνο λόγω των κοινωνικών συνθηκών, όπως ερμηνεύεται με μια επιφανειακή ανάλυση. Πάντα υπήρχε ο φασίστας. Ας μη λησμονούμε ότι στην Ελλάδα ένα μεγάλο κομμάτι του ελληνικού λαού στήριζε τη δικτατορία. Στη μεταπολίτευση το κομμάτι αυτό δεν άλλαξε πολιτική συνείδηση, αλλά εντάχθηκε στα κόμματα του αστισμού λόγω του ρεύματος της δημοκρατικότητας. Όταν αυτό το κομμάτι του λαού αισθάνθηκε ότι τα κόμματά του διεφθάρησαν και το πρόδωσαν, τότε η εσωτερικοποίηση αυτής της διαπίστωσης δεν λειτούργησε ως μια διαδικασία αναμέτρησης με τον εαυτό του και η διάζευξη αυτή εκφράστηκε ως φόβος της επιβίωσης που εκδηλώθηκε με επιθετικότητα και θυμό.

Η ανάγνωση μόνο της υλικής πραγματικότητας δεν μπορεί να ερμηνεύσει, πλήρως, το φαινόμενο αυτό. Το πρωτογενές επίπεδο της υπαρξιακής κατάστασης του ανθρώπου καθορίζει αποφασιστικά και την πολιτική πρακτική του υποκειμένου. Μόνη η ποινική καταστολή του φαινομένου, δίχως εμβριθή ανάλυση των αιτιών, οδηγεί σε μια απατηλή εκρίζωσή του, καθώς η ηρωοποίηση που προκύπτει δημιουργεί νέους πυρήνες φασισμού στο διηνεκές. Ο αποτελεσματικότερος (ίσως και ο μόνος) τρόπος ίασης του φασισμού θα αντληθεί από τη βαθιά γνώση της ύπαρξης, που είναι ικανή να αποδοθεί μόνο με μια παραγωγική παιδεία.

1. Η λέξη εξουσία προέρχεται από την πρόθεση «εκ» και τη μετοχή του ρήματος «ειμί». Επομένως, όταν εξουσιάζω αφαιρώ ουσία από ένα άλλο ον. Με άλλα λόγια, περιορίζω την ελευθερία του άλλου.

Τριαντάφυλλος Σερμέτης                       Δημοσιεύθηκε 19 Απριλίου 2015