Τριαντάφυλλος Σερμέτης
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ Δ΄ ΜΕΡΟΣ
- Κατηγορία: Άρθρα
Ο Χαρακτήρας του Μέλλοντος
Του Τριαντάφυλλου Σερμέτη
Έχω την αίσθηση, εφόσον βρισκόμαστε στο τέλος ενός πολιτιστικού παραδείγματος, πως εκείνο που θα μας οδηγήσει προς καλύτερα μονοπάτια προς το μέλλον είναι πάλι ο πολιτισμός. Η ανθρωπότητα εξελίσσεται με τα πολιτιστικά παραδείγματα και στο πλαίσιο του πολιτισμού της αντιστοιχεί η πολιτικοκοινωνική της κατεύθυνση. Η παράνοια ότι, ενώ ζει κάποιος και κινείται σε συγκεκριμένο πολιτιστικό περιβάλλον, ο πολιτισμός θεωρείται δευτερεύον στοιχείο, χαρακτηρίζει ανθρώπους εγκλωβισμένους στην υλιστική εξήγηση του κόσμου. Και βασίζεται στη λανθασμένη μαρξιστική ερμηνεία ότι η βάση είναι οι υλιστικές παραγωγικές σχέσεις και ο πολιτισμός είναι το εποικοδόμημα που θα οδηγήσει στην αταξική κοινωνία. Έχω την ισχυρή πεποίθηση ότι ο πολιτισμός είναι η βάση που προϋποτίθεται για την εξέλιξη του κόσμου στην αταξική κοινωνία. O πολιτισμός διαδραματίζει τον πρωτεύοντα ρόλο και η πολιτική πράξη έπεται ως αντικαθρέπτισμα του πολιτισμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αρχαία Ελλάδα του 5ου αιώνα. Η δημοκρατία γεννήθηκε στην Αθήνα σε συγκεκριμένο πολιτιστικό πλαίσιο που προϋπήρξε και εννοώ ασφαλώς τη γέννηση της φιλοσοφίας και την ανάπτυξη των τεχνών. Όσοι δεν αντιλαμβάνονται αυτή τη θεμελιώδη διαφορά, κατά την γνώμη μου, είναι ακραίοι ορθολογιστές και βρίσκονται σε βαθύ ακόμα σκότος. Αν συμφωνήσουμε ότι ο δυτικός πολιτισμός, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, εξελίχθηκε με τα βήματα του ακραίου ορθολογισμού, τα οποία τα βιώνει η ανθρωπότητα σήμερα, στην Ελλάδα το βιώνουμε έντονα με την μορφή του ακραίου νεοφιλελευθερισμού, και αν επίσης συμφωνήσουμε ότι το χαρακτηριστικό του ανατολικού κόσμου είναι το ιερό ή η συναισθηματικότητα, ο χαρακτήρας του Μέλλοντος θα μπορούσε να είναι η σύμπλεξη αυτών των δύο. Η συνένωση του ορθολογισμού με το συναίσθημα είναι εκείνη που συνέχει την Ύπαρξη. Η Ύπαρξη συνίσταται από τη σωματικότητα, την αισθητότητα, το νου, τη σκέψη, το πνεύμα, την ψυχή.
Με αυτά τα δεδομένα ποιο μέλλον θα μπορούσε να έχει ο άνθρωπος; Έχω την ισχυρή πεποίθηση ότι η ελληνική κρίση αποτελεί την ευκαιρία να εκκινήσει από αυτόν τον τόπο μια καινούρια πρόταση ζωής που να αποτελέσει σημείο αναφοράς σε μεγαλύτερη κλίμακα. Η Ελλάδα, λοιπόν, ας μην το εκλάβουμε τούτο ως κράτος, αλλά σαν ελληνικό χώρο, το χαρακτηριστικό που είχε από την αρχαία ελληνική παράδοση ήταν ακριβώς η σύμπλεξη των δύο αυτών χαρακτηριστικών, δηλαδή του ορθού λόγου με το συναίσθημα. Αυτό το γεγονός, κατά τη γνώμη μου, ορίζει εκείνο που αποκαλούμε ελληνικότητα. Είναι ένα χαρακτηριστικό που αποτελεί μια μοναδικότητα και αποτελεί την ιδιαιτερότητα του ελληνικού πολιτισμού. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα, καθώς δεν συζητάμε για ανωτερότητα της ελληνικής φυλής, αλλά για ιδιαιτερότητα. Αντίστοιχα θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για την ιδιαιτερότητα της γερμανικότητας, της γαλλικότητας, της ιταλικότητας κ.λπ. Η ελληνικότητα, από την δικτατορία και μετά επιχειρήθηκε βίαια να διακοπεί, διότι αποτελούσε κίνδυνο για τον ανθρωπολογικό τύπο που κατασκεύαζε ο δυτικός πολιτισμός. Στον ελληνικό χώρο αυτό που χαρακτηρίζει την ελληνικότητα, πέρα από αυτά που ειπώθηκαν παραπάνω, είναι η έννοια του φωτός. Το ελληνικό φως, λοιπόν, είναι ένα σκληρό φως, λόγω της γεωγραφικής και τοπογραφικής θέσης, αλλά και του ανάγλυφου του ελληνικού τοπίου. Ετούτο το γεγονός είναι καθοριστικής σημασίας για τη διαμόρφωση του ανθρωπολογικού τύπου του έλληνα. Έχοντας ως δεδομένο τη σύμπλεξη του ορθολογισμού με το συναίσθημα στον έλληνα, το σκληρό φως καθώς εισχωρεί στην ψυχή του, άλλοτε αποτελεί τη συγκόλληση αυτού του ψυχισμού, με συνέπεια να δημιουργεί εκπληκτικά πράγματα στην ιστορία του, και άλλοτε τον διαρρηγνύει, με αποτέλεσμα να αυτοκαταστρέφεται και να αυτοπροδίδεται. Σήμερα, κατά τη γνώμη μου, βρισκόμαστε στην εποχή της αυτοκαταστροφικής αυτοπροδοσίας, καθώς το σκληρό φως διαδραματίζει το ρόλο της σχάσης του εαυτού και της ελλειπούς εμπιστοσύνης στον εαυτό μας. Αυτοπροδιδόμαστε γιατί, λόγω της χαμηλής πνευματικής στάθμης, αδυνατούμε να διαχειριστούμε δημιουργικά το σκληρό φως.
Αυτή είναι η μεγάλη πληγή η οποία δεν αναστρέφεται εύκολα και δεν έχουμε καθόλου αντιληφθεί ότι μπαίνουμε σε ένα βαθύ σκότος σκλαβιάς που θα διαρκέσει, αν δεν αντιδράσουμε, για αιώνες. Για όλους τους παραπάνω λόγους πιστεύω ακράδαντα ότι θα πρέπει να δημιουργηθούν σε όλη τη χώρα πυρήνες πολιτισμού, που το βασικό μέλημά τους θα είναι να υφάνουν ξανά το νήμα της ελληνικότητας που κόπηκε βίαια με τη δικτατορία και μετά το 1974. Προτείνω, λόγω της κρισιμότητας της κατάστασης, να δημιουργηθεί ένα Ανώτατο Πολιτιστικό Συμβούλιο, το οποίο θα επιχειρήσει, με διάφορους τρόπους, να συντονίσει τη διάδοση της ελληνικότητας με σκοπό την επανάκτηση της εθνικής κυριαρχίας και ελευθερίας μας. Οι μεγάλες μορφές του ελληνισμού θα πρέπει να διαδοθούν ξανά στον λαό, ο Ρήγας, ο Μακρυγιάννης, ο Παπαδιαμάντης, η λογοτεχνική γενιά του 1930, ο Ρίτσος, ο Ελύτης, ο Λειβαδίτης. Επανεκκίνηση, λοιπόν, για τη συγκόλληση της ιστορίας που διακόπηκε. Εάν δεν επανασυνδεθούμε με αυτήν την ελληνικότητα, έχουμε ήδη μπει σε μια πολύ σκοτεινή νύχτα που προβλέπω ότι θα διαρκέσει πάρα πολλά χρόνια. Οι έννοιες «Αριστερός» και «Δεξιός» δεν έχουν πια κανένα απολύτως νόημα και δεν προσδιορίζουν απολύτως τίποτα, καθώς έχουμε το τέλος της περιόδου του Διαφωτισμού και βρισκόμαστε σε έναν νέο κύκλο της ανθρώπινης ιστορίας. Ο Διαχωρισμός που υφίσταται πλέον είναι ανάμεσα στο Ανθρώπινο και στο Αντι-ανθρώπινο. Το Ανθρώπινο χαρακτηρίζεται από τη διάθεση για σχέση, ένωση δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, πολιτισμό και ειρήνη. Το Αντι-ανθρώπινο, ως βασικό χαρακτηριστικό, έχει τη διάθεση χωριστικότητας, αδικίας προς τον άλλον, χαμηλής ποιότητας πολιτισμού και επιζητεί το τέλος της διάθεσης για Ζωή. Εκεί θα εστιάσει η ιδεολογικοπολιτική ένταση στον 21ο αιώνα. Αυτό, λοιπόν, χρειαζόμαστε, ένα τέτοιο Κίνημα Ζωής, το οποίο θα απελευθερώσει την εγκλωβισμένη ανθρωπιά και θα στοχοθετήσει το μέλλον. Κριτήρια συμμετοχής στο Κίνημα Ζωής αποτελεί η εντιμότητα, η ανιδιοτέλεια, η διάθεση για υπέρβαση του Εγώ και προσφοράς στο Εμείς. Σε αυτό το κίνημα δεν χωρά ό,τι αντιβαίνει στην Ζωή, δηλαδή η ανιδιοτέλεια, το συμφέρον, η χωριστικότητα και η διάθεση αδικίας. Ακόμα περισσότερο το νέο πολιτιστικό πλαίσιο θα διαμορφώσει, εφόσον το παρόν πολιτικό σύστημα έχει φτάσει στα όριά του, την «παραγωγική δημοκρατία» που σημαίνει ότι το κίνημα Ζωής θα διαπερνά όλες τις κομματικές γραμμές. Κάθε πολιτικό κόμμα εκμεταλλεύεται τους ψηφοφόρους, προσπαθώντας να τους πείσει ότι αντιπροσωπεύει τις αληθινές αξίες του ανθρωπισμού. Κι όμως πίσω από όλα τα πολιτικά κόμματα υπάρχουν δυο στρατόπεδα· αυτοί που ενδιαφέρονται κι αυτοί που δεν ενδιαφέρονται. Αν όλοι αυτοί που ενδιαφέρονται μπορούσαν να απαλλαγούν από την κομματική φρασεολογία και να καταλάβουν ότι έχουν όλοι τους ίδιους στόχους, η πιθανότητα για μια αλλαγή θα ήταν ακόμα μεγαλύτερη. Επιπλέον, βλέπουμε ότι οι πιο πολλοί πολίτες αρχίζουν πια να χάνουν κάθε ενδιαφέρον για την υπακοή στο κόμμα και τα κομματικά συνθήματα. Οι άνθρωποι σήμερα αποζητούν άτομα που έχουν σοφία και δικές τους πεποιθήσεις και το θάρρος να δρουν σύμφωνα με τις πεποιθήσεις τους. Ακόμα και με όλους αυτούς τους ελπιδοφόρους παράγοντες, οι πιθανότητες για την απαραίτητη ανθρώπινη και κοινωνική αλλαγή φαίνονται πολύ ισχνές. Η μόνη ελπίδα βρίσκεται στην ελκυστικότητα αυτού του οράματος. Το να προτείνει κανείς τη μια ή την άλλη μεταρρύθμιση που δεν αλλάζει το σύστημα, είναι ανώφελο μακροπρόθεσμα γιατί αυτή η μεταρρύθμιση δεν μπορεί να έχει μέσα της κανένα ισχυρό κίνητρο.
Ο δρόμος είναι δύσβατος διότι τούτη η σκέψη απαιτεί ολοκληρωτική αλλαγή στον τρόπο ζωής. Η σκέψη αυτή απαιτεί αναμέτρηση με τον εαυτό του καθενός πριν από όλα και τούτη είναι μια διαδικασία επίπονη. Για αυτούς τους λόγους οι αντιδράσεις, λόγω της τάσης προς την υλιστική και ταξική ερμηνεία της ιστορίας από τη μια μεριά και της τάσης προς τον στείρο και βίαιο εθνικισμό και ρατσισμό από την άλλη(γεννήματα και τα δύο του Διαφωτισμού), θα είναι σφοδρές.
Αυτός ο ουτοπικός στόχος είναι πιο ρεαλιστικός από τον ρεαλισμό του σημερινού πολιτικού συστήματος που οδηγεί στην καταστροφή το ανθρώπινο είδος.
Πηγή: https://www.e-dromos.gr/telos-tou-diafotismou-2/
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Write comment (0 Comments)ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ Γ ΜΕΡΟΣ
- Κατηγορία: Άρθρα
Οι Δύο τρόποι Ύπαρξης
Του Τριαντάφυλλου Σερμέτη
Το πλαίσιο καθορισμού του παραδείγματος του διαφωτιστικού κινήματος έθεσε και τους όρους της Ύπαρξης, που κυριάρχησε στους τρεις τελευταίους αιώνες. Σε έναν πολιτισμό που η ύψιστη αξία είναι τα ατομικά δικαιώματα, τα οποία καθορίζονται από το δικαίωμα της κατοχής, μπορεί εξαρχής να φαίνεται τούτο ως εξέλιξη πολιτιστική, αλλά ο προσδιορισμός από την ακραία ορθή λογική οδηγεί αναπόδραστα σε πλείστα αδιέξοδα. Δεν αποτελούν, κατά τη γνώμη μου, πολιτισμική κατάκτηση οι ατομικές ελευθερίες ή τα ατομικά δικαιώματα, με την έννοια ότι οι ατομικές ελευθερίες προσκρούουν στις κοινωνικές ελευθερίες. Το ζήτημα που τέθηκε από τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, όσον αφορά στις ατομικές ελευθερίες και στα ατομικά δικαιώματα με την μορφή της ορθής πολιτικής πράξης, τίθενται προς έρευνα κατά πόσο θεωρούνται, τελικά, πολιτισμική πρόοδος ή, στην πραγματικότητα, αποτελούν οπισθοδρόμηση, διότι στο όνομα των ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων έχουν διαπραχθεί τα χειρότερα εγκλήματα κατά τον 20ο αιώνα.
Το ύψιστο αγαθό της ατομικής ιδιοκτησίας προσδιόριζε, εν πολλοίς, τον τρόπο ύπαρξης, με την έννοια της ταύτισης της κατοχής με το Είναι. Συνέπεια τούτου ήταν ότι, όταν κάποιος δεν κατέχει υλικό αγαθό, ταυτόχρονα είναι και τίποτα ως οντότητα. Μέσα, λοιπόν, στο πλαίσιο αυτό επιχείρησε η μαρξική θεωρία να αντιμετωπίσει τούτο το πρόβλημα, αλλά είναι βέβαιο ότι, όταν αποπειράται κάποιος να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα, δίχως να διοράται την αιτία του προβλήματος, συνέπεια αυτού είναι να εγκλωβίζεται στην ίδια λογική. Είναι γνωστό ότι ο ακραίος ορθολογιστής αρνείται το συναίσθημα. Μάλιστα θεωρεί ότι τούτο συνιστά και αδυναμία και για αυτόν το λόγο είναι ενοχλητικό. Για αυτό και θα διαπιστώσει κάποιος ότι οι ακραίοι ορθολογιστές, παρενθετικά να πω ότι ο ορθολογισμός έχει ποιοτικές διαβαθμίσεις, φτάνουν να αρνούνται ακόμα και το συναίσθημα του έρωτα, θεωρώντας ότι ο έρωτας παράγεται από χημικές αντιδράσεις του σώματος, παραβλέποντας ηθελημένα(;) ότι οι χημικές αντιδράσεις (υλιστική εξήγηση) είναι το αποτέλεσμα και όχι η αιτία ενός περιεχομένου που πραγματώνεται στο φαντασιακό του ανθρώπου. Τα χαρακτηριστικά του ακραίου ορθολογιστή είναι ότι εξαντικειμενοποιεί τον κόσμο, εργαλειοποιεί ακόμα και τον ίδιο του τον εαυτό, τα βλέπει όλα ως αντικείμενα έτοιμα προς χρήση. Έτσι, όμως, δεν υπάρχει ούτε ο ίδιος, αφού δεν αναγνωρίζει ούτε τον εαυτό του ως υποκείμενο. Όλο τούτα συγκροτούν τον ακραίο ορθολογιστή. Ένα μόνο συναίσθημα τον διατρέχει και αυτό δεν είναι άλλο από το να θέλει διακαώς να κυριαρχεί στους άλλους και στα πράγματα, πάντα ως αντικείμενα. Οπότε, όταν εκφράζει δημόσια μια άποψη ένας μη αποκλειστικά ορθολογιστής, ενοχλεί τον κυνισμό του ορθολογιστή.
Ο άνθρωπος δείχνει να μην αντιλαμβάνεται ότι η δύναμη του βρίσκεται στη φανέρωση της αδυναμίας του, και έτσι όλη τη ζωή να την αντιμετωπίζει μόνο χρηστικά, διότι αποτελεί όρο επιβίωσης. Ακράδαντα πιστεύω ότι τούτο αποτελεί εσκεμμένη πολιτική απόφαση, η οποία διαχέεται σε όλο τον λαό. Και τούτο εξυπηρετεί το πολιτικό σύστημα, διότι, όταν πια διαμορφώνεται κανείς ως ακραίος ορθολογιστής, λειτουργεί πια μηχανιστικά, εργαλειακά, ως γνωστικά εξειδικευμένος αμόρφωτος στην εργασία, που τόσο πολύ επιθυμεί το συγκεκριμένο πολιτικό σύστημα. Γίνεται ο ίδιος ο άνθρωπος ένα εργαλείο δουλειάς. Μετά το 1974 αυτή η πολιτική κατεύθυνση ήταν πολύ έντονη στην Ελλάδα και έτσι μπορεί να εξηγηθεί η σημερινή κατάσταση. Γιατί το εργαλείο, που είναι ταυτόχρονα και αντικείμενο, έχει ανάγκη και να καταναλώνει, χρηστικά βέβαια. Ο μόνος λόγος ύπαρξης είναι η εργασία και η κατανάλωση. Προσδιορίζει την ύπαρξή του από την κατοχή υλικών αγαθών. Τόσο πολύ προσδιορίζεται από την κατοχή της κατανάλωσης, που και ο πολιτισμός αντιμετωπίζεται ως καταναλωτικό αγαθό, όπως οποιοδήποτε χρηστικό αντικείμενο. Ο άνθρωπος δεν Είναι, αλλά Έχει μόνο. Αυτός ο πολιτισμός, λοιπόν, έχει φτάσει πια στα όριά του. Ο λαός ενστικτωδώς τα αντιλαμβάνεται όλα τούτα. Καταλαβαίνει, από όλα αυτά που βιώνει σήμερα, ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά, αλλά είναι δύσκολο να το συνειδητοποιήσει και διαισθάνεται ότι κάτι του διαφεύγει για να το συλλάβει πλήρως. Και αυτή είναι η δυσκολία προκειμένου να προχωρήσει πολιτικά η κοινωνία προς μια άλλη κατεύθυνση.
Η έννοια της κατοχής της ύλης δηλώνει μια σχέση με τα πράγματα, εκτός της χρηστικότητας, στατική, παθητική. Η ανθρώπινη αυτή στάση προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό τη συνολικότερη συμπεριφορά του ανθρώπου στην ίδια του τη ζωή. Παραμένει το Είναι απρόσωπο, δίχως να τίθεται στα πράγματα. Ο άλλος τρόπος Ύπαρξης εμφαίνεται όταν το Είναι ασκεί το χαρακτηριστικό του Ανθρώπινου, που είναι η διάθεση για κίνηση. Η κίνηση ενεργοποιεί την Ανθρωπινότητα και θέτει σε κίνηση τον υποκειμενικό παράγοντα· θέτει σε κίνηση το Είναι. Με άλλους λόγους το Είναι είναι ή δεν είναι σε σχέση με το κρίσιμο ζήτημα της αρχής της κίνησης της Ύπαρξης. Δεν Είναι αν δεν υπάρχει και για αυτό τον λόγο η Ύπαρξη προηγείται του Είναι. Δεν μπορεί να υπάρξει κίνηση δίχως οποιουδήποτε είδους αλλαγής ή μεταβολής. Η διακύμανση της δύναμης της μεταβολής είναι το συναίσθημα.
Με βάση τους δύο περιγραφόμενους τρόπους Ύπαρξης λειτουργεί η γνώση που αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στον τρόπο αντίληψης της ζωής. Όταν η γνώση λειτουργεί με την έννοια της κατοχής ενός αντικειμένου δεν πνευματικοποιείται, αλλά παραμένει ως ένα ξεχωριστό αντικείμενο χρηστικού μεγέθους που υπάρχει μόνο για να εξυπηρετεί τον ατομικισμό. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καταστρέψει ό,τι υπάρχει έξω από το άτομο. Φυσικά αυτή η γνώση δεν μορφώνει δηλαδή δεν μορφοποιεί ή σμιλεύει τον άνθρωπο. Διότι η γνώση είναι πέρα από τα φαινόμενα και εισχωρεί στη ρίζα της αλήθειας.
Θα πρέπει να διαχωριστεί η Υπαρξιακή κατοχή από την υλική κατοχή. Η ανθρώπινη ύπαρξη έχει ανάγκη από την φροντίδα, την τροφή και την γενικότερη τάση της επιβίωσης. Τούτο είναι διαφορετικό από την τάση της εξουσιαστικής κυριάρχησης και της επιθυμίας της κατανάλωσης, η οποία διαμορφώθηκε σε ένα πολιτιστικό πλαίσιο και βασίστηκε επάνω στα προαναφερόμενα ένστικτα του ανθρώπου. Η υπαρξιακή κατοχή δεν βρίσκεται σε αντίθεση με την Ύπαρξη. Ο υπαρξιακός τρόπος ζωής σχετίζεται άμεσα από την αίσθηση της ελευθερίας και ανεξαρτησίας. Το βασικό της χαρακτηριστικό είναι η ενεργή δημιουργικότητα με της έννοια της εσωτερικής δραστηριότητας και όχι βέβαια της εξωτερικής δραστηριότητας. Η εσωτερική παραγωγικότητα έχει την τάση να διαπερνά τον εαυτό και να θέλει να συσχετιστεί να ενδιαφέρεται για τον άλλον άνθρωπο. Από εκεί προκύπτει η έννοια της αλληλεγγύης και η θέληση για έναν κόσμο δίκαιο. Η Ύπαρξη είναι κίνηση και δημιουργία. Η παθητικότητα είναι χαρακτηριστικό εκείνου που κατέχει. Η παθητική δραστηριότητα είναι μόνο συμπεριφορά που το αντικείμενο δεν σχετίζεται με το υποκείμενο, ο άνθρωπος δηλαδή είναι αλλοτριωμένος. Όταν κάποιος έχει ενεργή δραστηριότητα τότε συναισθάνεται με συνέπεια να μην υπάρχει αλλοτρίωση. Η μη αλλοτριωμένη δραστηριότητα ονομάζεται παραγωγική δραστηριότητα. Επομένως, η παθητικότητα και η δραστηριότητα είναι δύο τρόποι ύπαρξης που προσδιορίζουν άμεσα τον ατομικισμό, τον ορθολογισμό και το συναίσθημα.
Στο τελευταίο άρθρο θα αποπειραθώ, με βάση την παραπάνω ανάλυση, να προσδιορίσω τον χαρακτήρα του Μέλλοντος ως τη μόνη διέξοδο του ανθρώπου από την καταστροφή του.
Πηγή: https://www.e-dromos.gr/oi-dyo-tropoi-yparksis/
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Write comment (0 Comments)ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ Β' Μέρος
- Κατηγορία: Άρθρα
Υπάρχει δυνατότητα αναστροφής της καταστροφής;
Του Τριαντάφυλλου Σερμέτη
Μέσα στο πολιτιστικό πλαίσιο του Διαφωτισμού εντάσσεται η διάγνωση του Nietzsche τον 19ο αιώνα ότι ο Θεός είναι νεκρός, με άλλους λόγους ότι ο άνθρωπος σκότωσε τον Θεό. Αν τον 19ο αιώνα ο άνθρωπος σκότωσε τον Θεό, τον 20ο και στις απαρχές του 21ου αιώνα ο άνθρωπος σκοτώνει τον Άνθρωπο, σκοτώνει τον ίδιο του τον εαυτό. Η αξιωματική αυτή αρχή μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το πολιτιστικό παράδειγμα, δηλαδή οι αρχές του Διαφωτισμού που επικράτησαν τους τελευταίους τρεις αιώνες στον δυτικό κόσμο, είναι φανερό πως πνέουν τα λοίσθια και φανερώνουν το καρτεσιανό αδιέξοδο του ορθολογισμού. Η εσωτερική αυτοαναφορικότητα των ατομικών δικαιωμάτων θρυμματίζεται στον πλουραλισμό και τη σχετικότητα των λόγων, ριγμένων μέσα σε μια μεγάλη μαύρη χοάνη, δηλαδή τον μηδενισμό. Ο μηδενισμός δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αίσθηση ότι απαξιώνονται όλες οι αξίες, ότι δεν υπάρχει νόημα για ο,τιδήποτε και τίθεται στον άνθρωπο το ερώτημα για ποιο λόγο να ζει κανείς. Ο άνθρωπος ζει κατά κάποιο τρόπο α-νόητα, δίχως δηλαδή κάποιο συγκεκριμένο στόχο. Θα ισχυριζόμουν ότι ο άνθρωπος συμπεριφέρεται σαν ένα μωρό που περιφέρεται δίχως να γνωρίζει που θέλει να πάει. Τούτο διαφαίνεται από το εξωφρενικό γεγονός ότι ο άνθρωπος δεν ενεργεί στο να αποτρέψει τη μοίρα του, τη μοίρα της αυτοκαταστροφής του. Στην ιδιωτική του ζωή, αν απειλούνταν σοβαρά η ζωή του, είναι βέβαιο πως θα αντιδρούσε με το ένστικτο της επιβίωσης. Στη δημόσια συλλογική ζωή όμως η αντίδραση είναι ανύπαρκτη, αφήνοντας άλλους να οδηγούν την ανθρωπότητα στην καταστροφή. Είναι δυνατόν το ισχυρότερο ένστικτο, εκείνο της επιβίωσης, να έχει πάψει να κινητοποιεί τον άνθρωπο; Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι μια αιτία τούτης της αδράνειας είναι ότι οι πολιτικοί ηγέτες γνωρίζουν τα προβλήματα και μέσα από συνεχείς συσκέψεις και ατελείωτες συζητήσεις κάνουν ενέργειες ώστε να λυθούν τα προβλήματα. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν κάνουν απολύτως τίποτα και όλοι μαζί εξουσιαστές και εξουσιαζόμενοι υπνοβατούν, αδυνατώντας να αποτρέψουν την καταστροφή του ανθρώπινου είδους. Μια άλλη αιτία, κατά τη γνώμη μου, αποτελεί το πολιτιστικό πλαίσιο του Διαφωτισμού που ανύψωσε τον τύπο του ανθρώπου σε άτομο, εγωιστικό, άπληστο και ιδιοτελές. Επομένως, γιατί ένας οποιοσδήποτε πολιτικός ηγέτης να μην ενδιαφερθεί πρώτιστα για το ατομικό του συμφέρον και όχι για την κοινωνική ευημερία; Εφόσον ο ατομικισμός αποτελεί τη βάση του πολιτιστικού παραδείγματος και όλη η κοινωνία δρα κατά αυτόν τον τρόπο, γιατί ο πολιτικός να δράσει έξω από αυτό το πλαίσιο;
Η απληστία της επιθυμίας των υλικών αγαθών οδηγεί στην υποταγή και στη νάρκωση, αδυνατώντας να δει κάποιος πέρα από τον εαυτό του. Κλεισμένος κάποιος στον εαυτό του ενδιαφέρεται για το πως θα δουλέψει περισσότερες ώρες για να εξασφαλίσει χρήματα προκειμένου να καταναλώσει, γιατί με αυτόν τρόπο τίθεται ο εαυτός του στα πράγματα, αδιαφορώντας για εκείνο που διαφεύγει πέρα από το μικρό ατομικό πεδίο δράσης του. Το ένστικτο της επιβίωσης έχει τόσο πολύ αδρανοποιηθεί, καθώς δεν κάνει δραστικές αλλαγές στη ζωή του, προτιμά να καταστραφεί ή να ελπίζει σε έναν από μηχανής θεό, παρά να θυσιάσει τον τρόπο ζωής που έχει.
Εκτός από τις παραπάνω ερμηνείες για την παθητικότητα του ανθρώπου, η ισχυρότερη, κατά τη γνώμη μου, αίτια είναι η αίσθηση της μη εναλλακτικής στο πλαίσιο του πολιτικού συστήματος. Στην ιστορία της φιλοσοφίας και της πολιτικής γράφεται και λέγεται συχνότατα για τις ιδέες και κατά συνέπεια για τις ιδεολογίες που σηματοδοτούν και καθορίζουν αποφασιστικά τις ζωές των ανθρώπων. Οι ιδέες, κατά τη γνώμη μου, ενέχουν ένα σημαντικό πρόβλημα. Το πρόβλημα υφίσταται διότι οι ιδέες και οι ιδεολογίες αποτελούν πάντα ένα μέρος ενός καθολικού νοήματος. Αν υποθέσουμε ότι κάποιος αντιλαμβάνεται το καθολικό νόημα, είναι βέβαιο ότι αντιλαμβάνεται την πληρότητα μιας αλήθειας. Επομένως, αφού οι ιδέες αποτελούν μέρος του καθολικού νοήματος, εμπεριέχουν μέρος της αλήθειας. Είναι γνωστό ότι η μισή αλήθεια ή ένα μέρος της αλήθειας τις περισσότερες φορές αποτελούν ένα ολόκληρο ψέμα. Στο πολιτικό σύστημα, λοιπόν, οι ιδεολογίες, αποτελώντας τη βάση των κομματικών σχηματισμών, εξορισμού έχουν μια αλήθεια, αλλά δεν εμπεριέχουν όλη την αλήθεια. Τούτο το πρόβλημα φαίνεται αξεπέραστο. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να ανακαλύψουμε διαφορετικό τρόπο ανάγνωσης της αλήθειας· ο τρόπος αυτός συνίσταται στο να εξυψωθούμε πνευματικά για να εγγίσουμε το καθολικό νόημα. Πάντως, οπωσδήποτε όχι μόνο με τον ακραίο ορθολογισμό που μέχρι σήμερα ασκείται η πολιτική και όπως έχει διαμορφωθεί από τον διαφωτισμό και έπειτα. Αν, λοιπόν, συμφωνήσουμε ότι βρισκόμαστε πλέον στο τέλος της περιόδου του διαφωτισμού, θα πρέπει κατά συνέπεια να σταματήσουμε να συζητάμε και με τους πολιτικούς όρους που διαμορφώθηκαν στην περίοδο αυτών των αιώνων. Το πολιτικό σύστημα διακυβέρνησης βρίσκεται πλέον στα όριά του. Ας πάρουμε για παράδειγμα τους πολιτικούς όρους των εννοιών «Αριστερά» και «Δεξιά». Θα πρέπει να σταματήσουμε να αναφέρουμε αυτούς τους όρους. Κατά τη γνώμη μου, οι όροι αυτοί είναι πλέον λανθασμένοι και δεν περιγράφουν κάποιο περιεχόμενο ουσίας. Γίνεται ακόμα πιο φανερό αυτό σήμερα σε όλους μας, καθώς ο λαός πια συγχέει τόσο πολύ πια τι είναι αριστερό και δεξιό που δεν μπορεί εύκολα να διακρίνει κανείς την πραγματικότητα. Μέσα σε αυτό το θολό πολιτικό τοπίο εισχωρούν διάφοροι πολιτικάντηδες δημαγωγοί και εύκολα παραπλανούν τον λαό. Έτσι και αλλιώς οι όροι αυτοί ορίστηκαν μετά την Γαλλική Επανάσταση κατά τις πρώτες συνεδριάσεις της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης σύμφωνα με τον τρόπο που κάθισαν οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι στα έδρανα. Σήμερα θα πρέπει να αρχίσουμε να συζητάμε για τους όρους του Ανθρώπινου και του Αντι-ανθρώπινου και αυτοί οι όροι να αποτελέσουν τους οδοδείκτες του μέλλοντος. Αυτές οι δύο έννοιες θα αντιμάχονται μεταξύ τους και θα αποτελέσουν το πεδίο των μελοντικών πολιτικών αντιπαραθέσεων. Ποιο, όμως, είναι το περιεχόμενο που χαρακτηρίζει τον έναν όρο και ποιο τον άλλον; Αν συμφωνήσουμε ότι η ανθρωπιά χαρακτηρίζει εκείνον που επιθυμεί το καλό, τη δικαιοσύνη, το δίκαιο, εκείνον που θέλει την ειρήνη, την επιθυμία του ανθρώπου να εξυψώνεται πνευματικά, να επιθυμεί να βοηθά τους συνανθρώπους του και τέλος να έχει ενσυναίσθηση, τα στοιχεία αυτά αποτελούν πρώτιστα ανθρωπολογικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και κατά συνέπεια και πολιτικά. Πιστεύω ότι δεν υπάρχει κάποιος που να μην συμφωνήσει με τα παραπάνω, ότι δηλαδή όλα τούτα δεν θα συνιστούσαν αυτό που ονομάζεται Ανθρώπινο. Το Αντι-ανθρώπινο τι είναι; Ακριβώς, βέβαια, οι αντίθετοι χαρακτηρισμοί. Το Ανθρώπινο χαρακτηρίζεται αναγκαστικά από τον ορθό λόγο και το συναίσθημα και το αντιανθρώπινο χαρακτηρίζεται μόνο από τον ακραίο ορθολογισμό. Διότι ο κυνικός ορθολογισμός, που επικρατεί μέχρι στιγμής στο πεδίο της πολιτικής, οδηγεί σε αυτόν τον παραλογισμό του Αντι-ανθρώπινου που όλοι τον αντιλαμβανόμαστε αλλά δεν τον κατανοούμε πολλές φορές. Ήρθε η στιγμή οι επόμενες πολιτικές μάχες να δίνονται, κατά τη γνώμη μου, στο πεδίο πλέον του Ανθρώπινου και του Αντι-ανθρώπινου και όχι του αριστερού και του δεξιού, διότι ο πολιτικός κυνισμός ορθολογιστικού τύπου ευδοκιμεί κυριαρχικά και στους δύο αυτούς ιδεολογικούς χώρους και για αυτό δεν μπόρεσαν να λύσουν τα προβλήματα του ανθρώπου. Διότι γεννήθηκαν στο διαφωτιστικό πλαίσιο της αποκλειστικά υλιστικής ανάγκης. Η υλιστική θεώρηση οδηγεί αναγκαστικά στην επιθυμία της εξουσιαστικής κυριαρχίας και αυτή είναι η πιο σοβαρή αιτία της αποτυχίας και του αδιεξόδου που επήλθε και στην κομμουνιστική ιδεολογία. Αναγκαστικά οδηγήθηκε στην κυριαρχική διάθεση, λόγω της υλιστικής αντίληψης, και με αυτόν τον τρόπο εκτροχιάστηκε εύκολα.
Στη συνέχεια του επόμενου άρθρου θα αποπειραθώ να αναλύσω τους δύο τρόπους ύπαρξης καθώς η ανάλυσή τους είναι καθοριστικής σημασίας για το μέλλον της χώρας και της ανθρωπότητας.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Write comment (0 Comments)ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ Α΄ Μέρος
- Κατηγορία: Άρθρα
Δεν μπορεί να ερμηνευθεί το σημερινό αδιέξοδο που βιώνει η Ελλάδα αλλά και ολόκληρος ο πλανήτης, αν δεν επιχειρήσουμε να αναμετρηθούμε με τη θέση στην οποία βρίσκεται η ανθρωπότητα, δηλαδή σε ποιο πολιτιστικό πλαίσιο ενεργούμε σε όλα τα επίπεδα της καθημερινότητας. Η απόλυτη απαξίωση όλων των αξιών που επικρατεί τα τελευταία χρόνια σαφέστατα έχει συσκοτίσει το νου των ανθρώπων, καταδεικνύοντας την τραγικότητα της χώρας και ολόκληρου του δυτικού πολιτισμού. Σκοπός είναι να διανοιχτούν καινούριες λεωφόροι, ώστε το μέλλον να εκτραπεί σε άλλες παραμέτρους, διαφορετικά η χώρα, που βρίσκεται στην πιο δεινή θέση στον δυτικό κόσμο, θα αφανιστεί ολοκληρωτικά. Δεν είναι δυνατόν να υπάρξει οποιαδήποτε λύση στο πρόβλημα και κατά επέκταση στον πολιτισμό της, από καμία πολιτική θεωρία, εάν δεν ληφθεί υπόψη η οντολογική ανάλυση του υπαρξιακού δράματος του ανθρώπου. Για όλους αυτούς τους λόγους θα ακολουθήσει η συγγραφή τεσσάρων άρθρων τα οποία το ένα θα αποτελεί συνέχεια του άλλου με γενικό τίτλο: «Το Τέλος του Διαφωτισμού». Το πρώτο άρθρο θα έχει ως υπότιτλο: «Η Διάψευση της Μεγάλης Υπόσχεσης», το δεύτερο άρθρο με υπότιτλο: «Υπάρχει δυνατότητα αναστροφής της καταστροφής;», το τρίτο άρθρο με τον υπότιτλο: «Οι Δύο τρόποι Ύπαρξης», και τέλος το τέταρτο άρθρο με υπότιτλο: «Ο Χαρακτήρας του Μέλλοντος».
Η Διάψευση της Μεγάλης Υπόσχεσης
Του Τριαντάφυλλου Σερμέτη
Είναι πασιφανές ότι ο δυτικός πολιτισμός, ο πολιτισμός των τελευταίων τριών αιώνων, ο πολιτισμός του Διαφωτισμού, το πνευματικό κίνημα που κυριάρχησε σε όλο τον δυτικό κόσμο, διανύει το ιστορικό τέλος του. Είναι γνωστό ότι στον Μεσαίωνα, μια εποχή που προηγήθηκε του Διαφωτισμού, υπήρξε η λεγόμενη κυριαρχία του Θεού. Η κυριαρχία του Θεού σήμαινε ότι οι άνθρωποι ετεροπροσδιορίζονταν, δηλαδή υπήρχε ετερονομία, που ετούτο σήμαινε ότι όλα περιστρέφονταν γύρω από τον Θεό, ο οποίος καθόριζε τα πάντα στη ζωή των ανθρώπων και κατά συνέπεια η ζωή αποκτούσε νόημα μέσα από την πίστη στον Θεό. Η μετάβαση από το φεουδαρχικό πολιτικό σύστημα που διαιώνιζε την κοινωνική ανισότητα, την αδικία και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, στην αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική δημοκρατία αποτέλεσε, από τον Διαφωτισμό και έπειτα, το σημείο αναφοράς για την ισότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη μη ταξική διάκριση των πολιτών. Μετά τη Γαλλική Επανάσταση και την εγκαθίδρυση του πνευματικού κινήματος του Διαφωτισμού, ο Θεός αποτινάσσεται και επέρχεται ο αυτοκαθορισμός της ανθρώπινης ύπαρξης που εκφράζεται με την αυτονομία του ανθρώπου. Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή ο άνθρωπος έχει την αίσθηση ότι αυτός μόνος του με το λόγο και τη σκέψη του, δίχως υπερβατικές δυνάμεις, διαθέτει τη δυνατότητα να καταφέρει τα πάντα, δηλαδή με άλλους λόγους δεν υπάρχει η χρεία του Θεού για τον καθορισμό της ζωής· διότι αυτός ο κυριαρχικός, αφηρημένος και εξουσιαστικός Θεός καταπίεζε τους ανθρώπους με συνέπεια να τον εξοβελίσουν από τη ζωή τους. Επιτέλους ο άνθρωπος ελεύθερος πλέον έγινε κύριος του εαυτού του και με την ανάπτυξη της επιστήμης θα υπήρχε πρόοδος δίχως όρια. Αυτή η Μεγάλη Υπόσχεση της απεριόριστης προόδου, είναι υπόσχεση επάνω στη φύση, η ύπαρξη υλικής αφθονίας για όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους από την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης. Ο άνθρωπος μπήκε στο δρόμο που θα τον έκανε ανώτερο ον και θα έπαιρνε τη θέση του μέχρι τότε θεού. Από τη στιγμή που οι φεουδαρχικές αλυσίδες είχαν πια σπάσει, ο καθένας θα μπορούσε να εκπληρώσει όλες τις επιθυμίες από την απεριόριστη βιομηχανική παραγωγή, η οποία θα διαχέονταν σιγά σιγά σε όλα τα μέλη της κοινωνίας και όχι μόνον στη ανώτερη τάξη. Από τον 17ο αιώνα η ιδέα της ευδαιμονίας άρχισε να παίρνει τη μορφή της υλικής ικανοποίησης. Ευτυχισμένος είναι εκείνος που κερδίζει για να έχει. Το τρίπτυχο, απεριόριστη παραγωγή, ανεμπόδιστη επιθυμία και απέραντη ελευθερία ήταν το νέο καθεστώς του πολιτιστικού παραδείγματος του Διαφωτισμού. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο της υλιστικής ευτυχίας γεννήθηκε και ο κομμουνισμός που η αντίληψή του για μια νέα κοινωνία και έναν νέο άνθρωπο γρήγορα μετέβαλλε την αντίληψη ότι το φτωχό προλεταριάτο οικουμενοποιημένο θα μεταβαλόταν σε έναν νέο τύπου αταξικού αστού που θα απολάμβανε εξίσου την υλιστική επιθυμία να ευτυχεί καταναλώνοντας τα αγαθά, τα παραγόμενα από το ίδιο, της βιομηχανικής παραγωγής. Το πάθος της επιθυμίας και κατοχής υλικών αγαθών θα οδηγήσει στον 20ο αιώνα σε μια ατέρμονη ταξική πάλη. Ο άνθρωπος προσδιορίζει το Είναι μέσα από το Έχει, εφόσον η ύλη κυριαρχεί αποκλειστικά στο πλαίσιο του πολιτισμού του Διαφωτισμού. Επομένως, η επιθυμία της κατοχής δημιουργεί την έννοια της απληστίας με συνέπεια η ταξική πάλη στο πλαίσιο τούτο να είναι αιώνια και άρα οι πόλεμοι να είναι αναπόφευκτοι. Απληστία και ειρήνη είναι αντίθετες έννοιες. Μέχρι τον Μεσαίωνα η οικονομική συμπεριφορά καθοριζόταν από ηθικές αρχές. Ο εγωκεντρισμός που εμφανίστηκε, λόγω της απεριόριστης επιθυμίας, αποσύνεδεσε την ηθική από την οικονομία. Το οικονομικό σύστημα έγινε αυτόνομο με συνέπεια η οικονομική ανάπτυξη να είναι ανεξάρτητη από τον άνθρωπο. Επομένως, το ερώτημα τι είναι καλό για τον άνθρωπο μετατοπίστηκε και μετατράπηκε στο τι είναι καλό για την ανάπτυξη του συστήματος. Τούτο συνέβηκε και στον καπιταλισμό αλλά αργότερα και στο κομμουνιστικό σύστημα. Αυτό βέβαια δικαιολογούνταν εύκολα, αφού θεωρήθηκε φυσικό ο άνθρωπος να είναι εγωκεντρικός, άπληστος και ιδιοτελής, επομένως ό,τι είναι καλό για το σύστημα είναι καλό και για τον άνθρωπο. Άρα αν δουλεύεις για να αναπτυχθεί μια εταιρεία ή δουλεύεις για να αναπτυχθεί ένα κράτος το υλικό κέρδος που θα έχει κάποιος ατομικά είναι υποβοηθητικό στο να ταυτίζεται το οικονομικό σύστημα με τον άνθρωπο. Οι κοινωνίες που δεν λειτουργούσαν ατομικά, εγωκεντρικά και με ιδιοτέλεια θεωρήθηκαν ότι είναι πρωτόγονες και απλοϊκές. Ο άνθρωπος καταγωγικά λόγω του φόβου και της ανασφάλειάς του επιθυμούσε εξαρχής να καθυποτάξει τη φύση, αλλά από τον Διαφωτισμό και πέρα τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά του αναπτύχθηκαν λόγω της αυτονόμησής του στο νέο πολιτιστικό πλαίσιο του Διαφωτισμού σε αυτοκαταστροφική πορεία. Η επιθυμία της κατακυριάρχησης στη φύση, μέσω της βιομηχανίας και της επιστήμης, έκανε τον άνθρωπο να την αντιμετωπίσει ως εχθρό και να είναι απέναντί της και όχι ως ένα μέρος αυτής όπως πραγματικά είναι.
Η διάψευση της μεγάλης υπόσχεσης, λοιπόν, προσδιορίζεται, πέρα από τις βασικές οικονομικές αντιθέσεις της βιομηχανοποίησης, από παράγοντες της ανθρώπινης φύσης που επιβλήθηκαν από το κίνημα του Διαφωτισμού και είναι ότι α) ο σκοπός της ζωής είναι η εκπλήρωση απεριόριστων επιθυμιών και ότι β) για να ικανοποιηθούν οι επιθυμίες αυτές, υλικών προδιαγραφών, απαραίτητο στοιχείο του ατόμου είναι η απληστία, ο εγωκεντρισμός και ατομικισμός, άρα εξορισμού όλοι οι υπόλοιποι είναι ανταγωνιστές. Και τούτο είναι φυσικό, διότι αυτό θα μας οδηγήσει στην αρμονία. Αν, δε, αυτή η ευδαιμονία επιτευχθεί, με απεριόριστη παραγωγή και άρα απεριόριστη κατανάλωση σε όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως, τότε θα μας οδηγήσει στην αταξική κοινωνία που είναι η ιδανική κοινωνία.
Επομένως, αναφύεται ένα σοβαρό πρόβλημα που επιζητεί άμεση λύση. Αν ο προσδιορισμός της ανθρώπινης ύπαρξης προσδιορίζεται από την κατοχή, αφού στην ύλη μόνο κατοχή μπορεί να υπάρξει, είναι πρόβλημα χαρακτηρολογικό και όχι φυσικό που αναδεικνύεται από την αρχή του cogito ergo sum (σκέπτομαι άρα υπάρχω). Διότι η σκέψη όταν αποσυνδέεται από το πνεύμα και γίνεται απόλυτος ορθολογισμός, προς υλιστική μόνον κατεύθυνση, εξαντικειμενοποιεί και εργαλειοποιεί τα πάντα και άρα όλα γίνονται χρηστικά προς όφελος μόνο του άπληστου εγωκεντρισμού. Τούτο αναπόδραστα οδηγεί στην καταστροφή του ανθρώπινου είδους.
Στη συνέχεια του επόμενου άρθρου θα εξετάσουμε αν υπάρχει δυνατότητα αναστροφής της κατάστασης.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Write comment (0 Comments)
Παρουσίαση του νέου βιβλίου της Αναστασίας Βούλγαρη για τον Μίκη Θεοδωράκη
- Κατηγορία: Παρουσιάσεις
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------