Τριαντάφυλλος Σερμέτης
Η διαχρονία στις πολιτικές απόψεις του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη
- Κατηγορία: Άρθρα
του Τριαντάφυλλου Σερμέτη
Τη βούληση του Γιώργου Σανιδά να συγγράψει ένα δοκίμιο για τις πολιτικές θέσεις του Παπαδιαμάντη δεν τη θεωρώ ανεξάρτητη από την εποχή που βιώνουμε και το τέλμα στο οποίο έχουμε περιέλθει τα τελευταία χρόνια ως χώρα. Επίσης, δεν την θεωρώ ανεξάρτητη από την επιμονή του να ερευνά πολύπλευρα ώστε να αναδεικνύει το έργο του Παπαδιαμάντη, εξαιτίας της θλίψης του για το νησί του από τις ατραπούς που έχει οδηγηθεί λόγω της αλόγιστης αύξησης του τουρισμού αλλά και των φαινομένων έντονης παρακμής που έχουν παρουσιαστεί, καθώς η Σκιάθος έχει σχεδόν σταματήσει για μεγάλο αριθμό ανθρώπων να ταυτίζεται με το όνομα του Παπαδιαμάντη.
***
Στο δοκίμιο αυτό ο Σανιδάς μεθοδολογικά παρουσιάζει τις πολιτικές θέσεις του Παπαδιαμάντη τοποθετώντας τες στο πλαίσιο της εποχής που έζησε, αλλά ταυτόχρονα καταφέρνει να τις αποστασιοποιήσει από την εποχή του και να τις καταστήσει διαχρονικές. Έτσι, ο Παπαδιαμάντης γίνεται άχρονος και ίπταται στην ιστορία, γινόμενος το σημείο αναφοράς για κάθε εποχή, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι οι μεγάλοι δημιουργοί δεν τοποθετούνται σε μια εποχή, αλλά διατρέχουν την ιστορία μιας χώρας και ταυτόχρονα τη σύνολη ανθρώπινη ιστορία. Για αυτούς τους λόγους, οι πολιτικές θέσεις του Παπαδιαμάντη, ενώ διατυπώθηκαν στο παρελθόν, καθίστανται συγκαιρινές και αποτελούν τον οδηγό του μέλλοντος της χώρας. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η εποχή που έζησε ο Παπαδιαμάντης είχε ομοιότητες με τη δική μας. Μην λησμονούμε την πτώχευση του ελληνικού κράτους το 1893 και την υπαγωγή της Ελλάδας στον διεθνή οικονομικό έλεγχο της εποχής εκείνης για σχεδόν 50 χρόνια. Μην λησμονούμε, επίσης, τον δικομματισμό που επικρατούσε και την αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης. Επομένως, αποκτά μεγαλύτερη σημασία η ανάδειξη των πολιτικών απόψεων του Παπαδιαμάντη. Στην πραγματικότητα, ο Παπαδιαμάντης, με τη στάση της ζωής του και τους λόγους του μέσα από τα έργα του, ανήκει στην χορεία εκείνων των ανθρώπων που κρατάνε άσβεστη τη φλόγα της ελληνικότητας.
Η ένωση που επιχείρησε ο Παπαδιαμάντης με τη γλώσσα και η αντίστασή του στη διάβρωση του ελληνικού πολιτισμού από τον δυτικό πολιτισμό, μέσω της πολιτικής και των πολιτικών, αποτελούν εξαίσια δείγματα της διατήρησης της ελληνικότητας. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα από το έργο του «Ταξίδι-Βαπόρι-Ρωμέικο» (1895). «Είδα τον ναόν της Αθηνάς, είδα τα ερείπια της Σουνιάδος, είδα τους κίονας της Παρθένου… Ακουσίως έκαμα τον σταυρόν μου. Ο Χριστιανός τη σήμερον έστελλε δια μέσου ογδοήκοντα γενεών θρησκευτικόν χαιρετισμόν εις τον ειδωλολάτρην τον προ είκοσι και πέντε αιώνων.». Για αυτούς τους λόγους, τον Παπαδιαμάντη δεν μπορεί κανείς να τον κατατάξει ούτε στους συντηρητικούς ούτε στους προοδευτικούς, αλλά σε εκείνους που επιδιώκουν με το ορθό πνεύμα και το συναίσθημα την Ανθρωπινότητα. Η Ανθρωπινότητά του έγκειται στο ενδιαφέρον του για την ισονομία των δύο φύλων, για τις σχέσεις Εκκλησίας-Πολιτείας και τη θέση του υπέρ του χωρισμού τους. Παίρνει σαφή θέση υπέρ του πολιτικού γάμου σχεδόν 80 χρόνια πριν θεσπισθεί. Κατανοεί ότι η αποκέντρωση και οι κοινότητες είναι εκείνες που θα φέρουν οικονομική ανάπτυξη. Είναι υπέρμαχος της αλληλεγγύης των ανθρώπων και ισχυρίζεται ότι η θέση του ανθρώπου είναι στη φύση. Τη συζήτηση που διεξάγεται σήμερα σε διεθνές επίπεδο για τη λεγόμενη απο-ανάπτυξη, ο Παπαδιαμάντης την είχε προτείνει ήδη έναν αιώνα πριν. Εξίσου καυστικός είναι για τους πατριδέμπορους που βγάζουν λόγους για την δόξα της πατρίδας και με δάκρυα στα μάτια την πουλάνε σε αδηφάγους οπαδούς, για να περισώσουν τους εαυτούς τους στις εκλογικές φάρσες. Αναφέρει χαρακτηριστικά στο βιβλίο του «Ο Διδάχος» (1906). «Ανάμεσα εις τόσα νεοπλάσματα των ποικιλώνυμων συλλόγων, κοντά εις τας διαφόρους Αναστάσεις, Αναμορφώσεις, Αναγεννήσεις, Αναζυμώσεις και Αναπλάσεις, τα επαγγελομένας την διόρθωσιν –επειδή μεταξύ όλων των επαγγελμάτων, εις όλον το Γένος, περνά εξόχως το επάγγελμα της θρησκείας, καθώς και του πατριωτισμού– εδοκίμασε κι ο περί ου ο λόγος… να συστήση και αυτός έναν σύλλογον.» Αυτό σημαίνει να είναι ένας δημιουργός άχρονος.
Τη συζήτηση που διεξάγεται σήμερα σε διεθνές επίπεδο για τη λεγόμενη απο-ανάπτυξη, ο Παπαδιαμάντης την είχε προτείνει ήδη έναν αιώνα πριν. Εξίσου καυστικός είναι για τους πατριδέμπορους που βγάζουν λόγους για την δόξα της πατρίδας και με δάκρυα στα μάτια την πουλάνε σε αδηφάγους οπαδούς, για να περισώσουν τους εαυτούς τους στις εκλογικές φάρσες
Μέσα από το σύνολο έργο του ο Παπαδιαμάντης ασχολείται με θέματα Παιδείας και Εκπαίδευσης, λέγοντας ότι η εκπαίδευση το μόνο που γνωρίζει είναι να αντιγράφει. Ενδιαφέρεται για τις σχέσεις των δυο φύλων, σχολιάζει δημοσιογραφικές συμπεριφορές για το πώς ενσωματώνονται στα πλοκάμια της εξουσίας, σατιρίζει καυστικά τα εκλογικά ήθη, τοποθετείται στο θέμα του πολιτικού γάμου σαφέστατα υπέρ, έχει άποψη υπέρ της αποκέντρωσης, μέμφεται την κακοδαιμονία της Δημόσιας Διοίκησης, το δυσκίνητο (ή το αεικίνητο) της κρατικής «μηχανής», σχολιάζει αρνητικά τη συμπεριφορά του ανώτερου κλήρου, εναντιώνεται στην ξενομανία, καταθέτει τις θέσεις του για το γλωσσικό ζήτημα, για τον τρόπο άσκησης λογοτεχνικής κριτικής και άλλα γραμματολογικά θέματα, αναδεικνύει τα προβλήματα των οικογενειακών σχέσεων και των σχέσεων στη γειτονιά, τον απασχολεί το πρόβλημα της προίκας και γενικότερα η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, τον καίει ο καημός της μετανάστευσης, ψέγει τους επαγγελματίες πατριώτες και θρήσκους.
Ο Σανιδάς επιχειρεί να συνοψίσει τις θέσεις αυτές του Παπαδιαμάντη, παραθέτοντας συγκεντρωμένα τα διάσπαρτα κείμενα από τα έργα του, δίχως ο ίδιος να τα σχολιάζει. Κατά τη γνώμη μου πράττει σωστά να τα αφήσει ασχολίαστα, γιατί τα κείμενα αυτά είναι τόσο ζωντανά και γλαφυρά που κάνουν τους σχολιασμούς περιττούς. Η σπουδαιότητα του έργου του Σανιδά συνίσταται στον ερευνητικό κόπο της αποδελτίωσης των κειμένων, αλλά και στην ευφυή σύλληψή του να μας μιλήσει ο ίδιος ο συγγραφέας για την σημερινή εποχή μέσω του Παπαδιαμάντη. Αν συμφωνήσουμε με την άποψη που λέει ότι η πατρίδα δεν είναι μόνο ο τόπος που γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε αλλά είναι τα παιδικά μας χρόνια και οι αναμνήσεις μας, τότε ο Γιώργος Σανιδάς μας διηγείται την δική του ιστορία μέσω του Παπαδιαμάντη.
Πηγή: https://edromos.gr/i-diachronia-stis-politikes-apopseis-tou-aleksandrou-papadiamanti/
Write comment (0 Comments)Συνέντευξη στο εθελοντικό Δημοτικό Ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης
- Κατηγορία: Συνεντεύξεις
Write comment (0 Comments)
Ο Ζωοφόρος Έρωτας ως αντίδοτο της σκοτεινότητας
- Κατηγορία: Άρθρα
Κριτική προσέγγιση στην ποιητική συλλογή Χαλιναγώγησε με Έρωτα τα γκέμια του Άδη του Ευάγγελου Τσαβδάρη
Του Τριαντάφυλλου Σερμέτη
Κατά καιρούς δύο αιώνια βασανιστικά ερωτήματα επανέρχονται επίμονα. Χρειάζονται, άραγε, οι ποιητές; Έχει θέση η ποίηση στις ζωές των ανθρώπων; Σε εποχές άγριες, όπως αυτή που διανύουμε, η ερωτηματικότητα προβάλλει ακόμα πιο επιτακτικά. Συνήθης είναι η άποψη ότι η ποίηση χρησιμεύει για να ευφρανθούν οι αισθήσεις μέσω της αισθητικής των λέξεων και του εσωτερικού ρυθμού που διαθέτει ένα ποίημα. Οι μεταφορές, οι παρομοιώσεις και οι συμβολισμοί ενός ποιήματος δημιουργούν στους αναγνώστες εικόνες, που ηδονίζουν την αισθητική πλευρά του ανθρώπου.
Στο βάθος, όμως, της ζωής του ποιητή υπάρχει η απελπισία και η αγωνία για να πραγματώσει αυτά για τα οποία έχει επιθυμία. Μέσα από την απελπισία γεννιέται η επιθυμία. Αλλά, η επιθυμία γεννά τη θλίψη, καθόσον είναι αλήθεια ότι η επιθυμία παρηγορεί μόνον προσωρινά και, αν προσέξουμε καλύτερα, θα δούμε ότι στην ουσία δεν παρηγορεί καθόλου. Ως εκ τούτου η επιθυμία είναι η παρηγοριά, η οποία δημιουργεί τη θλίψη. Παράδοξη αντίφαση! Ναι, αλλά ο ίδιος ο ποιητής είναι μία αντίφαση. Ο ποιητής είναι το τέκνο του πόνου, παρά το γεγονός ότι ο πατέρας του τον αποκαλεί τέκνο της χαράς. Από τον πόνο μέσα γεννιέται η επιθυμία του ποιητή, η έντονη και επιτακτική επιθυμία, η οποία ευφραίνει την καρδιά του ανθρώπου περισσότερο από τον οίνο.
Σε αυτή τη δεύτερη ποιητική συλλογή του Ευάγγελου Τσαβδάρη η επιθυμία, ως βασικό συστατικό στοιχείο εκκίνησης, είναι το αόρατο σώμα που εφορμά ασυγκράτητα για να φανερώσει με καταιγιστικές λέξεις τον ζωοφόρο έρωτα έναντι της συμβατικότητας της εξωτερικής ζωής και της σκοτεινότητας που αυτή προσδίδει, γνωστοποιώντας μας την παρουσία του αόρατου σώματος που φλέγεται από τον πόθο της πραγματικής ζωής. Είναι ένα δεύτερο φως που χαράσσεται στην ημέρα, το οποίο κατακλύζει τη ζωή του Τσαβδάρη και υπονομεύει τις ζωές όλων μας, που μας κάνει να αναρωτιόμαστε, αν αυτό που βιώνουμε είναι αληθινό ή όχι. Ο ρυθμός των ποιημάτων του, ενώ αντλεί τη δομή του από τον πεζό λόγο, αποδίδει μία μυστηριακή ζωή και μια μελωδική κίνηση που μας εκπλήσσει, εκφράζοντας με ακρίβεια ένα βίωμα συναισθημάτων. Έτσι, με το πρώτο ποίημα του ο Τσαβδάρης μας συστήνεται προτρέποντάς μας: «Φτιάξε στην ψυχή σου ένα χωνευτήρι συναισθημάτων/ να μετατρέπει το χρυσό σε λάσπη». Σε κάποιον μη μυημένο αυτό είναι παραδοξότητα, αλλά ο Τσαβδάρης εξηγεί γιατί να μετατραπεί ο χρυσός σε λάσπη· μα γιατί «Από τη λάσπη αναφύονται τα στοιχεία της ζωής/που κυκλικά τρέφουν τη σάρκα».
Η ΠΟΙΗΣΗ ΕΙΝΑΙ κάτι περισσότερο από απλή αίσθηση. Ο Τσαβδάρης, όταν συλλαμβάνει το περιεχόμενο ενός ποιήματος, πέρα από το τεχνικό και αισθητικό μέρος του πράγματος, βιώνει σε μια άλλη διάσταση του πραγματικού ένα γεγονός το οποίο το εξωτερικεύει με λέξεις. Αυτό το γεγονός βιώνεται στο χωροχρόνο της φαντασίας σε μια «αλλιώς» πραγματικότητα. Ο εσωτερικός αυτός χώρος είναι ο φαντασιακός χώρος, εκεί όπου συναντιέται η νόηση με τα συναισθήματα. Η νόηση συναισθάνεται και τα συναισθήματα νοούν πάνω στις μορφές. Αυτές οι μορφές, αποκαθαρμένες από τη διαστρεβλωμένη εξωτερική πραγματικότητα, αληθεύουν και οδηγούν τον Τσαβδάρη στην αρχετυπική καταγωγική φύση του ανθρώπου. Στο βαθμό που συμβαίνει κάτι τέτοιο, ο Τσαβδάρης φτάνει στο κάλλος της φύσης· επομένως, εκεί βρίσκεται το Καλό το οποίο το εγγίζει με την ποίησή του. Στην ουσία ο Τσαβδάρης βρίσκεται σε μια διαρκή αναμέτρηση αυθυπέρβασης με τον εαυτό του. Σκοπός είναι να διαβεί την Πύλη που θα τον οδηγήσει στο κάλλος της φύσης του. Ο Τσαβδάρης μας αποκαλύπτει σε κάθε ποίημά του ένα μικρό απόσπασμα μιας ολόκληρης ανάμνησης.
Ο υπαρξιακός τόνος που διαπνέει όλα τα ποιήματα του Τσαβδάρη, δεικνύουν έναν υφιστάμενο διαρκή διάλογο, μια συνομιλία με αέρινες ερωτικές μορφές της φαντασίας! Μάλλον πρόκειται για μορφές πραγματικές, γήινες, που τις αναπλάθει, τις προσδίδει την πνοή του θεϊκού και τις αναβιβάζει σε εκείνο που θα έπρεπε να είναι, δηλαδή στο ωραίο· για αυτό μας λέει: «Περπάτα, ανεμοσταλλάζουν τα μελτέμια σου». Ο έρωτας, κυρίαρχος σε όλα τα κύτταρα της ύπαρξής του, αναδεικνύει την απελπισία και την αγωνία του ποιητή για τη μυστική επαφή με την ομορφιά του γυναικείου σώματος και την αιώνια αναζήτηση του χαμένου αγγίγματος, τονίζοντας εμφατικά ότι «Θέλω να μυρίσω το δέρμα σου κι έπειτα να το φιλήσω/ χωρίς αρωματικά εφέ, /αυτή η μυρωδιά πλημμυρίζει απόψε το κρεβάτι μου, γεμάτη με αυτά/ που σκέφτηκες, δίστασες, και όρμισες να αποφλοιώσεις κρυφά/ τις σάρκες σου/ τις αγναντεύω τις ουλές σου κι απέχεις ένα όνειρο».
Ο ποιητικός λόγος του Τσαβδάρη χειμαρρώδης, ασυγκράτητος, κατά κανόνα τα ποιήματά του είναι μεγάλα σε μέγεθος, καλούν τον αναγνώστη να εισχωρήσει στον ιδιαίτερο μυστικό του κόσμο και μέσω της ποίησής του να ενωθούν οι υπάρξεις. Μας προσκαλεί σε μια γιορτή θέλησης για τη ζωή, απελευθερωμένης από την εξωτερική ύλη και η αγωνία του έγκειται στο γεγονός αν θα μας κοινωνήσει τα βιώματά του, ελπίζοντας σε μια επανα(σύ)σταση των σωμάτων.
Write comment (0 Comments)Τέσσερις εποχές η ζωή μας
- Κατηγορία: Άρθρα
Κριτική στην ποιητική συλλογή "Άπειρος Κύκλος" του Τριαντάφυλλου Σερμέτη
της Νίκης Σταματιάδου*
Ηποιητική συλλογή του Τριαντάφυλλου Σερμέτη Άπειρος Κύκλος βασίζεται σε τέσσερις ενότητες με 10 περίπου ποιήματα στην κάθε ενότητα, στα οποία πραγματεύεται τις ανθρώπινες σκέψεις σε όλα τα φάσματα της ζωής του. Τέσσερις ενότητες, τέσσερις και οι εποχές: Άνοιξη, Καλοκαίρι, Φθινόπωρο, Χειμώνας. Είναι μία πεζή ποίηση που αποτυπώνει την ανησυχία του καθενός από εμάς για το «ανήκειν», για την καταγωγή, ό,τι και αν σημαίνει για τον καθένα αυτό, για τον έρωτα, για τον θάνατο και για το όνειρο. Παρακινεί τον αναγνώστη σε μια νοσταλγία του παρελθόντος και σε μια επανάσταση τόσο κοινωνική όσο και ερωτική του παρόντος· δεν επιθυμεί τίποτα να φεύγει δίχως να το έχεις πρώτα «εκμεταλλευτεί». Ο χρόνος αποτελεί τον πιο σκληρό και αναλώσιμο παράγοντα. Ανήκει στην κατηγορία της μοντέρνας ποίησης, καθώς δεν επικρατεί τόσο η ομοιοκαταληξία στα ποιήματα όσο η εστίαση στο νόημα τους. Τα ποιήματα σε έκταση είναι μικρά με συμπυκνωμένο το μήνυμα και πληθώρα αντιθέσεων, όπως το συνηθίζει ο ποιητής. Ακολουθούν τη φιλοσοφία των εποχών και της ανθρώπινης πνευματικής περισσότερο ηλικίας.
Μια φιλοσοφική ποίηση που κάθε ανάγνωσή της δεν θυμίζει την προηγούμενη
Η πρώτη ενότητα ονομάζεται Τα Θαλερά Σκιρτήματα δηλαδή τα ανθηρά. Πρόκειται για την επικοινωνία μέσα από την άνοιξη, για τις ανησυχίες του ανθρώπου που αναζητά τη θέση του στον έρωτα και στον περίγυρο του, τη στιγμή που όλα αυτά γεννιούνται, «ανθίζουν» μέσα του. Επικρατεί το πάθος και η ορμή στο ταξίδι της ανάγνωσης του εαυτού και του κόσμου μέσα από τον έρωτα· γνώση του εαυτού την πιο ευάλωτη στιγμή του εσωτερικού μας κόσμου. Το θάνατο και το όνειρο που είναι ο οδηγός της ζωής. Η άνοιξη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως εφηβεία. Στη δεύτερη ενότητα Το Θάλπος της Ζωής κυριαρχεί η ζεστασιά, η θαλπωρή και περνάει στο καλοκαίρι της ανθρώπινης ύπαρξης, όπου είναι η φάση της ενηλικίωσης και του θυμού σχετικά με τον κόσμο γύρω του, τον έρωτα και το χρόνο που αδιάκοπα περνάει. Άσκηση κριτικής και γεύση της απογοήτευσης από αυτά που γεννήθηκαν την άνοιξη. Μια δεύτερη ανάγνωση της αλήθειας που γνώρισε την άνοιξη και την άσχημη πλευρά της κοινωνίας που οδεύει σε άλλη κατεύθυνση, του έρωτα που λιποτακτεί και των ονείρων που χάνονται με το χρόνο. Η τρίτη ενότητα Χαρακιές Φθίνουσες είναι το φθινόπωρο και η ωριμότητα πια του ανθρώπου μέσα από τις χαρακιές-ρυτίδες του. Αυξάνεται η νοσταλγία και επιστρέφει πια στον εαυτό του με εμφανή τη μείωση του πάθους και της κριτικής. Αναπολεί στιγμές και μοιράζεται εμπειρίες με γαλήνη και την αίσθηση της νηνεμίας ύστερα από την τρικυμία. Επικεντρώνεται στον εαυτό του και τα συναισθήματα του. Η τέταρτη και τελευταία ενότητα είναι ο χειμώνας Σιωπηλή πορεία, όπου αποδέχεται και περιμένει το θάνατο. Φοβάται να λησμονηθεί, τρομάζει στη σιωπή. Οι λέξεις λιγοστεύουν και η αλήθεια αναδιπλώνεται ολόγυμνη πια μπροστά του. Η ποιητική συλλογή τελειώνει με το ποίημα «Άπειρο» και αρχίζει με το ποίημα «Κύκλο», όπως ακριβώς και η ζωή.
Ο ποιητής στη συγκεκριμένη συλλογή επιλέγει να εκφραστεί με πεζό τρόπο, ορίζοντας στην ποίησή του αρχή, μέση και τέλος. Νοηματικά υπάρχει ροή και σαφήνεια, ίσως το εκλεπτυσμένο λεξιλόγιο να δυσχεράνει την πορεία της ανάγνωσης αλλά δεν αποτελεί εμπόδιο. Άλλωστε, δεν θα μπορούσε να αποδοθεί καλύτερα. Η χρήση των αντιθέσεων γίνεται με ορθό και στοχευμένο τρόπο, για να συνεχίσει ο αναγνώστης να διερωτάται και να φιλοσοφεί. Σε κάθε εποχή εμπεριέχονται όλες οι άλλες και αυτό αποδίδει τη ρεαλιστική υπόσταση της ζωής. Ανήκει στην κατηγορία της στοχαστικής ποίησης, χωρίς να είναι ιδιαίτερα δύσκολη στην κατανόηση της, με την περιγραφή της ανθρώπινης σκέψης να συμπυκνώνει την ανθρώπινη ζωή από τη γέννηση μέχρι το θάνατο. Μια φιλοσοφική ποίηση που κάθε ανάγνωσή της δεν θυμίζει την προηγούμενη.
* Η Νίκη Σταματιάδου είναι δημοσιογράφος
Write comment (0 Comments)