Ο Κριαράς δεν είναι μόνο ένας σημαντικός νεοελληνιστής, δεν είναι απλά και μόνο ένας σπουδαίος βυζαντινολόγος. Πρώτα και κύρια είναι ένας μεγάλος δημοτικιστής, ο τελευταίος των μεγάλων. Συνέγραψε 60 βιβλία και 1.000 περίπου άρθρα. Η ζωή του και το έργο του διατρέχονται από το μεγάλο πνευματικό κίνημα του δημοτικισμού, που διαμόρφωσε τα ιδεολογικά και επιστημονικά αιτήματα επιχειρώντας να συνδέσει τη γλώσσα με τις ανάγκες του λαού. Τα «αγωνίσματα» εναντίον του ιδεολογικού ελέγχου του πανεπιστημίου και του σχολείου αποτελούν παρακαταθήκη για τις γενιές που επέρχονται. Ο διμέτωπος αγώνας εναντίον της καθαρεύουσας και της συντήρησης, η μάχη για την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας, η ματαίωση των προσδοκιών, όλα αυτά αποτελούν ένα ιστορικό μοτίβο που διαπερνά τον 20ό αιώνα, με τον Κριαρά παρόντα. Ο «επιστήμονας οφείλει να είναι στο εργαστήριό του αλλά όχι μόνο. Οφείλει και να πράττει», είχε δηλώσει.
Μετά τη δικτατορία είχε εντείνει τους αγώνες του για τη γλώσσα. Έτσι, το 1976, στην κυβέρνηση Καραμανλή, αποτέλεσε μέλος της Επιτροπής για την επίσημη καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας και τα έτη 1981-1982, επί της κυβέρνησης Α. Παπανδρέου, διετέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής για την καθιέρωση του μονοτονικού συστήματος.
Βαθιά δημοκρατικός, πίστευε στην ισότητα του διδάσκοντος και του διδασκόμενου. Με ανεπτυγμένο το αίσθημα της δικαιοσύνης σε υπέρτατο βαθμό, διατύπωνε την άποψη ότι η κληρονομιά του αιώνα που μας πέρασε μας δίδαξε την ανύψωση του ανθρώπου, και όχι την ταπείνωσή του. Παράλληλα, η μη εκμετάλλευση ανθρώπου προς άνθρωπο αποτελούν προαπαιτούμενο της παιδείας μας στο σχολείο.
Για τη σημερινή κρίση έλεγε ότι «είναι πολιτικό το πρόβλημα και βεβαίως και πρόβλημα παιδείας. Ο Έλληνας έχει τον… ηρωισμό να θαυμάζει τους αρχαίους χωρίς, όμως, να τους γνωρίζει, ούτε να τους καταλαβαίνει. Έτσι, γιατί τον βολεύουν…». «Όποιος κατέχει τη γλώσσα κατέχει την προσωπική και την εθνική αυτοσυνειδησία και του πολιτισμού. Δυστυχώς, το σχολείο χωλαίνει στη γλώσσα και η κατοχή της εκεί μαθαίνεται».
Τους νέους τους προέτρεπε «να μη φεύγουν στο εξωτερικό. Να μάθουν να επιμένουν και να υπομένουν. Χάνουμε το αίμα μας ως έθνος με τη φυγή των νέων». Σε παλαιότερη συνέντευξή του όταν ρωτήθηκε ποιο είναι αυτό που αποτελεί το κεντρικό σημείο γι’ αυτή τη γεμάτη ενέργεια και αγωνιστική ζωή του, είχε απαντήσει: Ο έρωτας! Η ύπαρξη του έρωτα για τη ζωή, τη δημιουργία και την εργασία αποτελούν την κινητήρια δύναμη ενεργοποίησης του πάθους για τη δημοκρατία, την ισότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη. Στο τελευταίο του αυτοβιογραφικό έργο Απόλογος βίου όταν ρωτήθηκε ποιον περιληπτικό τίτλο θα έδινε για τη ζωή του, είχε απαντήσει: «Στη ζωή μου έκαμα αυτό που θεωρούσα καθήκον μου».
Τριαντάφυλλος Σερμέτης Δημοσιεύθηκε 30 Αυγούστου 2014